Günümüzün vazgeçilmez kişisel eşyalarından olan cep telefonları en çok rağbet gören ikinci el ürünler arasında yer alır. Birçok tüketici, kullanım ömrü devam eden kullanılmış telefonlara ekonomik sebeplerle rağbet göstermektedir. Tüm ikinci el ürünlerde olduğu gibi ikinci el telefon alışverişinde de dikkat edilmesi gereken birçok husus bulunur.
Telefonlar genel itibariyle her an kullanıcıların yanında bulunan, gün içinde uzun saatler boyunca kullanılan cihazlar olduklarından, 2. el telefon almadan önce telefonun ne şekilde ve ne kadar süre kullanıldığını bilmek önemlidir. Az kullanılmış bir cihazın genel kondisyonu ve batarya ömrü, uzun süre kişisel kullanımda bulunan bir cihaza göre çok daha iyi olacaktır.
İkinci el cep telefonu alırken cihaza has olan kimlik bilgileri aracılığıyla bazı sorgulamalar yapmak, cihazın belli başlı noktalarda test etmek ve mümkünse bir süre kullanmak faydalı olabilir. Bu testler telefonun durumu hakkında somut veriler sunar.
2. El telefon alırken kontrol edilmesi gereken ilk husus cihazın kimliğidir. Her GSM cep telefonu, cihazın kendisine has ve benzersiz olan 15 haneli bir IMEI numarasına sahiptir. Bu, telefonun kimlik numarası gibidir, değiştirilemez ve taşınamaz. Yenilenmiş cihazlarda da IMEI numarasının korunmuş olması kanunen zorunludur.
Alacağınız telefonun çalıntı olmadığından, yasal bir şekilde edinilmiş orijinal bir ürün olduğundan emin olmak için IMEI numarası ile cihazın durumunu sorgulayabilirsiniz. IMEI numarası telefonun faturasında, kutusunda ve bataryasında bulunur. Eğer bunlar mevcut değilse ayarlar üzerinden bu koda ulaşabilir ya da numara çevirme ekranından *#06# tuşlayarak telefonun IMEI numarasına ulaşabilirsiniz. Eğer kutu üzerinde ve faturada IMEI numarası varsa yine bu sorgulamayı yaparak kodların eşleşip eşleşmediğine bakmak önemlidir.
E-Devlet üzerinden IMEI sorgulama hizmetini kullanarak, telefonunuzun kayıt durumunu görebilirsiniz. Ayrıca bu hizmet telefonun marka ve modelini de verdiğinden, telefonunuzun kimliğiyle kasasının uyumlu olup olmadığını, yani sahte ürün kullanıp kullanmadığınızı da test etmiş olursunuz.
Bunların dışında, cihazın özelliklerinin çalışıp çalışmadığı ve performans durumu hakkında bilgi sahibi olmak için daha detaylı testler yapmak gerekebilir.
Akıllı telefon kullanımının neredeyse tamamı ekran vasıtasıyla gerçekleşir. Bu sebeple, ekran kalitesi ve sağlığı hayati önem taşır. Ekranın kırık olmaması sağlıklı bir kullanım için tek başına yeterli değildir. Ekran paneli, piksellerin durumu ve dokunmatik özelliklerin sorunsuz çalışıp çalışmadığı da çok önemlidir.
Telefonun ekranının dokunmatik hassasiyetinin iyi olması akıcı bir kullanım sağlar. Bunu anlamak için ilk yapılacak test, arayüzde görünen butonlara basmaktır. Daha sonra, ana ekrandaki bir uygulama seçilerek sürükleme işlemi yapılabilir. Hem IOS hem de Android’de, ana ekranı hızlı bir şekilde sağa sola çekerek takılma ya da donma olmadığına bakılır. IOS’ta ekranın altından yukarı doğru çekmek suretiyle, Android’te ise yukarıdan aşağıya doğru bir parmak hareketi yaparak bildirim panelinin animasyonu test edilir. Tüm bu işlemlerin doğal ve akıcı bir sonuç vermesi gerekir. Cihazın tepki vermesi için daha çok bastırma ihtiyacı hissediliyorsa ya da seri dokunmalarda bir senkron sorunu görülüyorsa cihazda problem var demektir. Üstelik bu problem, ekran dışında donanımsal ya da yazılımsal başka sıkıntıların da habercisi olabilir.
Dikkat edilmesi gereken bir husus da ekrandaki piksellerin durumudur. Ekrandaki görüntü problemleri, telefon kapalıyken görüntülenemez. Sağlıklı bir inceleme yapmak için telefonu açmak ve mümkünse farklı arka plan renkleriyle testler yapmak gerekir. Bunun için uygulama mağazasından test uygulaması indirilebilir. Ayrıca, her telefonun ekran ve dokunmatik durumunu test etmek için bazı kodlar bulunur. Örneğin bazı Android modellerde “*#0*#” kodu ile ekran testi gerçekleştirilebilmektedir. Siz de telefonunuzun marka ve modeline göre değişebilen bu kodu öğrenerek test yapabilirsiniz. Böylece ekrandaki ölü pikseller ve ışık sızmaları görülebilir. Ölü pikseller konusunda her markanın farklı bir garanti şartı bulunur. Bazı markalar ölü piksel oranı belli bir seviyeye çıkmadıkça garanti kapsamında onarım yapmaz. Bu sebeple, alacağınız ikinci el telefonda ölü piksel varsa ve cihazın garantisi devam ediyorsa yetkili servise danışmanız tavsiye edilir.
Cep telefonlarının önemli bir kısmı kullanıcılar tarafından ulaşılamayan dahili bir batarya ile birlikte gelir. Sektördeki neredeyse bütün cihazlar lityum iyon pil kullanır. Bu piller ortam şartlarına ve kullanıma bağlı olarak değişen bir kullanım süresine sahiptir. Tüm lityum iyon piller belli bir döngüye ulaştıktan sonra cihazın performansını olumsuz etkileyecek ölçüde güç kaybına uğrarlar. Pil, kullanılmayan bir cihazda bile eskiyebilir. Dolayısıyla, kullanılmış olan bir telefonda pil ömrü azalmıştır. Batarya ömrü, iPhone cihazlarda Ayarlar menüsünden Pil ve Pil Sağlığı butonları takip edilerek görüntülenebilir. Burada pilin ne kadarlık bir kısmının sorunsuz bir şekilde kullanılabildiği gösterilir.
Android cihazlarda ise eğer işletim sistemi Android 10 ve üzerindeyse pil sağlığı Ayarlar üzerinden görüntülenebilir. Eğer değilse batarya durumunu kontrol etmek için üçüncü parti uygulamalar kullanılabilir.
Alacağınız ikinci el cihazdaki batarya durumunu öğrenmeniz cihazdan alacağınız performans hakkında da bilgi verir. Böylece dilerseniz pili değiştirmek isteyebilirsiniz.
Pilde dikkat edilmesi gereken tek şey ömrü değildir. Arka kapağın fiziksel görünümü üzerinden de çıkarım yapabilirsiniz. Örneğin kapakta küçük de olsa şişme varsa bu cihazı kullanmanız tehlikelidir. Kapağı çıkarma imkanınız varsa pilin üzerini de kontrol edebilirsiniz. Çizik, ezik ve renk atması gibi olumsuz durumlar da cihazın genel sağlığı hakkında fikir verir.
Telefonu sorunsuz bir şekilde kullanabilmeniz için tüm donanımının ve çevre birimlerinin sorunsuz bir şekilde çalışması önemlidir. İkinci el cep telefonu alırken bunları test edebilmek için yanınızda şunları bulundurmanız iyi olabilir:
Şarj kablosu ve adaptörü,
Dizüstü bilgisayar,
Kablosuz şarj cihazı,
MicroSD kart
SIM kart
Kulaklık.
İkinci el telefon alırken cihazı şarj kablosu ve adaptörüyle test ederek USB-C, MicroUSB ya da Lightning girişinin sağlamlığını ve telefonun şarj olup olmadığını öğrenebilirsiniz. Ayrıca cihazı bir dizüstü bilgisayara bağlayarak veri aktarımı yapmayı deneyebilir, hafıza kartı slotu varsa MicroSD kullanımını ve hızını test edebilirsiniz. Ek olarak cihazdaki kulaklık girişini de deneyebilirsiniz.
2. El telefonun mikrofonunu test etmek, şebeke aramaları gibi hayati bir işlemin nasıl çalıştığını görmek için önemlidir. Bunun için cihaza bir SIM kart takmalı ve sinyal durumuyla birlikte sesi ve mesajları ne kalitede ilettiğini ölçmelisiniz.
Farklı model telefonlarda butonların yeri ve işlevi değişiklik gösterir. Parmak izi okuyucu teknolojisi bulunan cihazlarda sensörün çalışma hızı mutlaka kontrol edilmelidir. Örneğin, 5S’ten onuncu nesle kadar olan iPhone modellerinde, parmak izi okuyucu sensör ana ekran tuşunun altına yerleştirilmiştir. Yedinci nesle kadar fiziki bir buton olan Touch ID, bu nesilden sonra Haptic Touch adını alarak buton şeklinde dokunmatik bir yüzey haline gelmiştir. Her iki seçenekte de kullanımdan kaynaklı arızalar olabilir. Bu sebeple, tüm cihazlarda olduğu gibi 2. el iPhone’larda da parmak izi okuyucu sensörün çalışma kalitesi kontrol edilmelidir. Benzer şekilde, ön kameradan güç alan Face ID de veri güvenliği için çok önemli olduğundan mutlaka kontrolü yapılmalıdır.
İkinci el telefon alırken, parmak izi okuma ve yüz tanıma teknolojilerinin dışındaki vücut sensörlerinin işlevini de test etmek gerekebilir. Eğer telefonda stres, kan basıncı ve kalp atış hızı ölçen sensörler varsa bunların doğru bir şekilde çalışması önemlidir. Çünkü sağlıkla ilgili olan bu tür veriler, kullanıcının isteğine bağlı olarak sağlık uygulamasında depolanabilir. Sensörlerin çalışmaması hatalı veri toplanmasına ya da bu hizmetlerden faydalanılamamasına sebep olur. Vücut sensörlerinin doğru çalışıp çalışmadığını anlamak için ard arda ölçümler yapılarak sonuçların tutarlılığı gözlenebilir. İlgili sensör çalışmıyorsa çoğu zaman test düzgün sonuçlanmaz ve yeni bir ölçüm yapılması istenir.
Kamera, cep telefon için vazgeçilmez bir donanıma dönüştü. Yoğun olarak fotoğraf ve video çekmeyi tercih etmeyen kullanıcılar dahi karekod okutmak ya da bankalarla görüşme yapmak için kamera kullanmak durumunda kalıyorlar. Dolayısıyla cepte taşınan kameranın dijital bir dünya için hayati öneme sahip olduğu söylenebilir.
Günümüzde birçok akıllı telefonun birden fazla kamerası bulunuyor. Bu kamera sensörlerinin her biri farklı bir görev üstleniyor. Bu sebeple, ikinci el telefon alırken bu sensörlerin her birini ayrı ayrı test etmekle birlikte kamera yazılımının her özelliğini de kontrol etmek gerekiyor. Bunun için dikkat etmek gereken bazı hususlar mevcut.
Öncelikle, her telefonun farklı özellikleri bulunduğundan, cihazın sahip olduğu özellikleri bilerek hareket etmekte fayda var. Örneğin cihazın yüz tanıma ve otomatik odaklama özelliği ya da optik görüntü sabitleyicisi varsa hepsi ayrı ayrı testlerle denetlenebilir. Bunun için ön ve arka kameralar farklı görüntülerle sınanmalıdır. Birçok cihazda bokeh efekti elde etmek için derinlik sensörü mevcuttur. Bu sensörün çalışıp çalışmadığı, menüden “Portre Modu” ya da “Canlı Odak” olarak anılan mod seçilerek anlaşılabilir.
Telefonun ön ve arka kamerasını test ederken yalnızca sabit bir öğeyi tek modda çekmekten kaçınmalısınız. Bunun yerine kamerayı hızlıca hareket ettirerek telefonun sahip olduğu özellikleri de deneyebilirsiniz. Ön kamera ile arka kamera sistemi birbirinden bağımsız olduğu için iki tarafı da ayrı ayrı test etmek gerektiği unutulmamalıdır. Ek olarak, arka kamera sisteminde bulunan LED flaşın durumu da kontrol edilmelidir.
Bir cep telefonunun en hayati özelliklerinden biri şebeke ile bağlantı kurabilmesidir. Bir iletişim aracı olan telefon sesli ve görüntülü şebeke aramalarından SMS ya da MMS göndermeye kadar olan işlemleri sorunsuz bir şekilde gerçekleştirmelidir. Günümüzde internet erişimini sağlayan veri aktarımı da baz istasyonları vasıtasıyla sağlanır.
Cihazda veri aktarımı, saniye başına düşen devir sayısını ölçen hertz ile ifade edilir. Telefon 3G, 4.5G ya da 5G bantlarıyla veri aktarımı sağlıyor olabilir. Uygulama mağazasında yer alan test uygulamaları vasıtasıyla, telefonun özelliklerinde yer alan MHz değerine dikkat ederek cihazın veri aktarım hızını ölçebilirsiniz. 2. el telefon alırken cihaza bir SIM kart takıp şebeke araması yaparak ne kadar sürede bağlandığını ve ses kalitesini değerlendirebilirsiniz. Benzer şekilde, her telefonda aynı sembollerle gösterilen çekim gücünün seviyesine de dikkat etmeniz faydalı olabilir.
İkinci el telefon alırken Wi-Fi bağlantı hızına da dikkat etmek gerekir. Telefonun çekim gücü, sahip olduğu özelliklere göre değişebilir. Cihazın, kaynaktan sunulan hızdan yeterince faydalanamaması ya da çekim alanının düşük olması, kullanım deneyimini kötüleştirir. Bu sebeple, cihazı satın almadan önce güvenli bir Wi-Fi ağına bağlanıp farklı yerlere hareket ederek telefonun çekim gücünü ölçmek gerekir. Bununla birlikte, hız testi yaparak cihazın ulaşabildiği maksimum indirme ve yükleme hızları da kontrol edilmelidir. Bu testler yalnızca hızı değil, stabiliteyi de ölçer. Eğer internet kaynağında bir sorun yoksa, bağlantı sırasında kopukluk yaşayan ikinci el cep telefonunun bir arızası olabilir.
Her modelin farklı teknolojik özellikleri bulunur. Cihazın donanımsal ya da yazılımsal bir kusuru olmadığı takdirde tam performansla çalışması beklenir. Kullanım şekline ve süresine bağlı olarak telefonun bataryası teknik donanımına yeterli ve stabil seviyede güç sağlayamayabilir. Bu durumda telefonun performansı düşer. Bunun dışında birçok donanımsal ve yazılımsal arıza sebebiyle donma ve yavaşlama yaşanıyor olabilir.
İkinci el telefon almadan önce, uygulama mağazalarında bulunan test uygulamalarını kullanarak telefonun genel performansını test etmek faydalı olabilir. Bu testler, telefonun işlemci, RAM ve grafik arabirimi gibi parçalarını test etmek suretiyle performans durumunu ölçerek sayısal bir veri ortaya koyar.
2. El telefonun genel performansı hakkında fikir edinmenin en iyi yollarından biri telefonu bir süre kullanmaktır. Mümkünse telefonu birkaç saat kullanarak, aynı anda birden fazla işlem gerçekleştiğinde verdiği performansı ölçebilirsiniz. Benzer şekilde, oyun oynayarak grafik kartının gücünü kontrol edebilirsiniz.
İkinci el piyasasında garantili olarak satılan telefonların garanti sürelerinin devam edip etmediği, garantinin üretici tarafından mı yoksa ithalatçı tarafından mı sağlandığı kolayca kontrol edilebilir.
Satın alacağınız ikinci el telefonun garantisinin devam ettiği iddia ediliyorsa ilk yapmanız gereken faturasını ve garanti belgesini kontrol etmektir. Eğer bu belgeler mevcut değilse ilk yapılması gereken IMEI kontrolüdür. Telefonun IMEI kodunu öğrendikten sonra E-Devlet’ten sorgulama yaparak ithalatçı kayıtlı olup olmadığını görüntüleyebilir ve müşteri hizmetleri vasıtasıyla garantinin hangi kuruluş tarafından sağlandığını görebilirsiniz. Cihaz resmi distribütör tarafından satılmışsa garanti hizmeti yetkili servis tarafından verilir.
Garantisi devam ettiği söylenen ikinci el telefon ithalatçı garantili de olabilir. Bu cihazlar ithalatçı firma tarafından yurt dışından satın alınır. Garanti hizmetleri de farklı servisler aracılığıyla verilir. Alacağınız 2. el telefonun garantisinin hangi servisten alındığını öğrendikten sonra bu servislerin internet sitesi üzerinden IMEI sorgulaması yaparak cihazın garanti durumunu sorgulayabilirsiniz.
Alacağınız ikinci el cep telefon daha önce onarım görmüş olabilir. Bu onarım serviste yapıldıysa mutlaka kayıt altına alınır. Eğer alacağınız telefon bir iPhone ise iOS 15.2 ve daha sonraki işletim sistemlerinde “Ayarlar” menüsünden “Genel” ve sonra “Hakkında” adımlarını takip ederek telefonun parça ve servis geçmişini görüntüleyebilirsiniz. Bu menüde, iPhone’un pilinin ve ekranının değiştirilip değiştirilmediği gösterilir. Eğer yapılan değişim orijinal Apple parçaları kullanılarak ve servisteki resmi süreçler uygulanarak yapılmışsa menüde "Orijinal Apple Parçası" ifadesi gösterilir. Bu, telefonunuzun resmi teknik servis kontrolünde bakım, onarım ve parça değişimlerinin yapıldığı anlamına gelir. Ek olarak, eğer telefon servisteki işleminden sonra internete bağlandıysa bu menü üzerinden parça adına dokunarak servis tarihine de ulaşabilirsiniz. Android işletim sisteminde ise bu menü her cihazda farklı bir yerde bulunmakla birlikte, çoğu zaman Ayarlar’dan sonra Telefon Durumu bölümünde bulunabilir. Alacağınız Android cihazda servis geçmişi arayüz üzerinden görüntülenemiyorsa yetkili servise bizzat başvurarak cihazın hangi onarımlardan geçtiğini öğrenebilirsiniz.
Telefon, yetkili servis dışında onarılmış olabilir ya da kullanıcının kendisi tarafından donanıma müdahale edilmiş olabilir. Bu işlemlerin kaydını görüntülemek çoğu zaman mümkün olmadığından, telefonu fiziken incelemek gerekir. Cihazın kasası ve ekranı, performans ve sağlamlık hakkında fikir verir. Örneğin, kapağın altındaki vidaların etrafındaki hasarlar, telefonun daha önce açıldığı anlamına gelebilir.
Günümüzde birçok yeni akıllı telefon modelinin arka kapağı cam kaplamadır ve açıldığı takdirde kırıldığından kapak değişimi gerekir. Onarım yetkili serviste yapılmadıysa bu kapak çoğunlukla muadili ile değiştirilir. Bu sebeple, cihazı satın almadan önce arka kapağını incelemek faydalı olabilir.
İkinci el telefon fiyatları telefonun genel performansına, ne kadar kullanıldığına, özelliklerinin çalışıp çalışmadığına ve fiziksel durumuna göre değişir. Az kullanılmış, sıfır ayarında bir cep telefonunun fiyatı sıfır cihaza yakın olabilir. Ancak belli başlı arızaları olan cihazların fiyatları ikinci el piyasasına göre dengelenir.
En uygun 2. el cep telefonu fiyatları kozmetik durumu iyi olmayan ve bazı özellikleri olması gerektiği gibi çalışmayan modeller arasında bulunabilir. Bu durumda ikinci el telefon almadan önce kullanım önceliklerini belirlemek ve buna en uygun cihazı tercih etmek ekonomik bir seçim olacaktır. Örneğin kullanmayı düşünmediğiniz bir vücut sensörünün arızalı olması hem telefonun fiyatını düşürecek hem de sizin kullanım deneyiminizi kısıtlamayacaktır.